Trzech Króli to w istocie potoczna nazwa Objawienia Pańskiego (gr. Epifania), święta które ma uczcić objawienie się Boga wszystkim ludziom, którzy klękają przed Bogiem Wcielonym, a więc również ludom nieżydowskim i pogańskim. Św. Augustyn zwykł mawiać, że Objawienie Pańskie to bliźniacza uroczystość Bożego Narodzenia. I rzeczywiście już od III wieku w kościołach na Wschodzie dzień ten obchodzony był jako Święto Bożego Narodzenia (w Apostolskim Kościele Ormiańskim jest tak do dzisiaj), a także jako wspomnienie pokłonu Mędrców, Chrztu Pańskiego i przemiany wody w wino w Kanie Galilejskiej. W Kościele łacińskim święto to zaczęto obchodzić od końca IV w. jako święto niezależne od Bożego Narodzenia. Później wydzielono też święto Chrztu Pańskiego na pierwszą niedzielę po 6 stycznia, a wspomnienie cudu w Kanie na drugą niedzielę zwykłą w roku C. W dawnej Polsce czas od Bożego Narodzenia do Trzech Króli uważano tak dalece za święty, że nie wykonywano w nim żadnych ciężkich prac, jak np.: młocki, mielenia ziarna na żarnach; kobiety nawet przerywały przędzenie.
 |
„ Ażeby aż tak. Po ujrzeniu gwiazdy wybrać się w daleką nieznaną drogę, by złożyć nowo narodzonemu królowi żydowskiemu pokłon. Ażeby aż tak ? Ze złotem miłości, kadzidłem uwielbienia i mirrą cierpienia. Tylu królów żydowskich rodziło się już na przestrzeni wieków i ażeby aż tak teraz. Jakież to było objawienie. Jakaż to prawda ukazała się trzem Magom. W co uwierzyli, czym się zachwycili, że wyszli w taką daleką drogę z pokłonem, z darami. Obyśmy aż tak. Oby nam się objawiło, ukazało to co im. Obyśmy i my przyszli do Niego z pokłonem. Ze złotem naszej miłości, z kadzidłem naszego uwielbienia, z mirrą naszego cierpienia. Obyśmy aż tak uwierzyli.”. [ks. Mieczysław Maliński „Mędrcy ze Wschodu” ze zbioru „Góry przenosić”] |
W Kościele w tym dniu święci się złoto i kadzidło (od XV/XVI w.), a także kredę (od XVIII w.). Poświęconą kredą na drzwiach wejściowych w wielu domach katolickich pisano litery: K+M+B oraz datę bieżącego roku. Zwyczaj ten, znany również w czasach obecnych, jest często błędnie interpretowany jako odniesienie do domniemanych imion Mędrców ze wschodu (Kacper, Melchior, Baltazar). Faktycznie odnosi się on do łacińskiej inskrypcji “C†M†B” – “Christus Mansionem Benedicat” (“Niech Chrystus błogosławi temu domowi”), choć święty Augustyn tłumaczy je jako “Christus Multorum Benefactor” (“Chrystus dobroczyńcą wielu”). Chrześcijanie, znacząc poświęconą kredą odrzwia swoich mieszkań, proszą Chrystusa o błogosławieństwo, a także publicznie wyznają swoją wiarę.
Dzień Objawienia Pańskiego jest świętem nakazanym. Oznacza to, że wierni są zobowiązani w tym dniu uczestniczyć we Mszy św. oraz powstrzymać się od wykonywania tych prac i zajęć, które utrudniają oddawanie Bogu czci, przeżywanie radości właściwej dniowi Pańskiemu oraz korzystanie z należnego odpoczynku duchowego i fizycznego. Do 1960 roku dzień ten był dniem wolnym od pracy, by ponownie stać się takim od 2011 roku. Od dziewięciu lat organizowane są na ulicach polskich miast i wiosek Orszaki Trzech Króli. Jest to nowa tradycja, która cieszy się coraz większą popularnością (min. w br. organizowana będzie w Kluczach).